Η αιτιολογία του καρκίνου του προστάτη είναι άγνωστη υπάρχουν ωστόσο παράγοντες κινδύνου που ενδέχεται να οδηγήσουν στην ανάπτυξη του, όπως η ηλικία, το οικογενειακό ιστορικό, η διατροφή και η φυλή. Σε ότι αφορά τη συχνότητα, με την οποία εντοπίζονται νέα περιστατικά της νόσου, αυτή αυξάνεται ταυτόχρονα με την αύξηση της ηλικίας, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη μορφή καρκίνου. Το οικογενειακό ιστορικό, αλλά και η διάγνωση του καρκίνου του προστάτη σε μικρότερη ηλικία των 55 χρόνων σε άτομα της ίδιας οικογένειας, αυξάνουν τις πιθανότητες ανάπτυξης της νόσου, ενώ η μαύρη φυλή φαίνεται να παρουσιάζει αυξημένη πιθανότητα εκδήλωσης καρκίνου του προστάτη. Συνήθως, στα πρώτα στάδια η νόσος δεν παρουσιάζει εμφανή συμπτώματα, γι’ αυτό αρκετά περιστατικά εντοπίζονται όταν πλέον έχουν εξαπλωθεί σε σημεία του σώματος πέραν του προστάτη. Στις περιπτώσεις, όμως, που υπάρχουν συμπτώματα, αυτά μπορεί να αφορούν:

• Συχνή ή επιτακτική ανάγκη ούρησης, διακοπτόμενη ή καθυστερημένη ροή των ούρων
• Πόνος κατά την ούρηση
• Αίμα στα ούρα
• Πόνος κατά την εκσπερμάτιση ή αίμα στο σπέρμα
• Στυτική δυσλειτουργία
• Πόνος στην περιοχή της πυέλου (λεκάνη) ή στο κάτω μέρος της πλάτη

Η πρόληψη, λοιπόν, θεωρείται σημαντική, ώστε να κινητοποιεί τους άνδρες που είναι άνω των 50 χρόνων και ιδιαίτερα εκείνους, οι οποίοι έχουν οικογενειακό ιστορικό, να υποβάλλονται κάθε χρόνο σε δακτυλική εξέταση του προστάτη, καθώς και μετρήσεις του PSA για να μπορεί να γίνει έγκαιρη ανίχνευση και θεραπεία. Το PSA (ειδικό αντιγόνο του προστάτη) είναι αιματολογική εξέταση και θεωρείται η πιο χρήσιμη εξέταση αίματος για την έγκαιρη ανίχνευση του καρκίνου του προστάτη. Συνήθως, μικρή μόνο ποσότητα του PSA βρίσκεται στο αίμα, αλλά όταν υπάρχει καρκίνος του προστάτη, η ποσότητα αυτή είναι αυξημένη. Ωστόσο, επειδή η αύξηση του PSA μπορεί να οφείλεται και σε άλλα προβλήματα, όπως υπερπλασία του προστάτη (δηλαδή διόγκωσή του) και προστατίτιδα, χρειάζεται να γίνουν περαιτέρω εξετάσεις για να επιβεβαιωθεί η διάγνωση. Στις εξετάσεις για διερεύνηση καρκίνου του προστάτη είναι και η ανάλυση ούρων, η οποία δεν δείχνει αν υπάρχει καρκίνος, αλλά βοηθά στο να αποκλειστούν άλλες παθήσεις, οι οποίες όμως παρουσιάζουν παρόμοια συμπτώματα. Τέλος, είναι η βιοψία προστάτη, η οποία θα επιβεβαιώσει τη διάγνωση. Για τη λήψη ιστού για σκοπούς βιοψίας, υπάρχει το διορθικό υπερηχογράφημα, το οποίο είναι απαραίτητο ώστε να μπορούν να τοποθετηθούν με ακρίβεια οι βελόνες που θα πάρουν ιστό (κύτταρα) για βιοψία.

Η ανάπτυξη του καρκίνου του προστάτη ακολουθεί μια αργή πορεία, χρειάζεται χρόνια για να εξαπλωθεί και στις περιπτώσεις των ηλικιωμένων ανδρών, πιθανόν να μην χρειαστεί άμεση και επιθετική θεραπεία, αλλά η στρατηγική της «απλής παρακολούθησης». Θα πρέπει, δηλαδή, να διενεργούνται τακτικά εξετάσεις, ενώ η θεραπεία ξεκινά μόνο εφόσον υπάρχουν ενδείξεις ανάπτυξης όγκου. Η συγκεκριμένη στρατηγική εξαρτάται από πολλούς παράγοντες: την ηλικία του ασθενούς, τα χαρακτηριστικά των καρκινικών κυττάρων, το μέγεθος του όγκου, το αν έχει εξαπλωθεί ο καρκίνος σε άλλα σημεία, και τις πιθανότητες επιπλοκών. Σε άλλες περιπτώσεις, χρειάζεται περισσότερο επιθετική θεραπεία. Η ολική αφαίρεση του προστάτη (ριζική προστατεκτομή) αποτελεί την πιο συχνή θεραπεία του εντοπισμένου καρκίνου του προστάτη. Η εγχείρηση συνήθως συνιστάται σε άνδρες που είναι 50 με 70 ετών.

Για πιο ηλικιωμένους άνδρες ή για αυτούς που δεν μπορούν να αντέξουν την εγχείρηση συνιστάται η θεραπεία με ακτινοβολία για να καταστραφούν τα καρκινικά κύτταρα. Σε ειδικές περιπτώσεις που ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί, η αφαίρεση των όρχεων ή η ορμονοθεραπεία μπορεί να καθυστερήσει την ανάπτυξη του καρκίνου του προστάτη και επομένως να μειώσει ή να αναστείλει την περαιτέρω εξάπλωση του καρκίνου. Φυσική δραστηριότητα (τουλάχιστον 30 λεπτά την ημέρα μέτρια αερόβια άσκηση).

Η προσπάθεια για να μην αυξηθεί το σωματικό βάρος και ιδιαίτερα το λίπος στην κοιλιά, μια διατροφή χωρίς πολλά κρέατα και ζωικά λίπη, με άφθονα όσπρια και φυτικά έλαια, δύο φορές την εβδομάδα ψάρι, λογική κατανάλωση οινοπνεύματος και γαλακτοκομικών, άφθονη πρόσληψη ντομάτας και ιδιαίτερα μαγειρεμένης και σε ορισμένα άτομα η συμπληρωματική χορήγηση σεληνίου, φαίνεται ότι είναι χρήσιμα στους άνδρες κάθε ηλικίας.

Ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί.